Nieuw klimaatrapport en het FitFor55-pakket: wat staat ons nog te wachten?

Vorige maand werd Europa geteisterd door overstromingen en intussen razen ook de bosbranden door Europa. Als tussendoortje kregen we het klimaatrapport van het VN-klimaatpanel (IPCC) voor de kiezen. Het is een code rood voor de mensheid, zoals VN-Secretaris-Generaal Antonio Guterres het verwoordde. Greenpeace herhaalde dan weer de oproep om te streven naar 65% minder broeikasgassen tegen 2030 in plaats van naar 55% minder zoals Europa ambieert. Daarmee verwijst Greenpeace naar het FitFor55-pakket dat halverwege vorige maand nog door de Europese Commissie werd voorgesteld. Laat het duidelijk zijn dat het dringend tijd is om actie te ondernemen. We vatten samen wat er ons wellicht te wachten staat.

FitFor55-klimaatplan moet Europese ambities scherpstellen

Aanvankelijk had Europa het streefdoel om de uitstoot van broeikasgassen met 40% te verminderen tegen 2030, in vergelijking met de uitstoot in 1990. Met het FitFor55-klimaatplan heeft het deze ambitie bijgesteld en naar 55% gebracht. Aan de ultieme ambitie om tegen 2050 volledig klimaatneutraal te zijn, wijzigt er echter niks. Momenteel zou de reductie zo’n 25% bedragen, dus er is nog een lange weg te gaan. Het FitFor55-pakket bestaat uit een set met voorstellen om deze doelstellingen te behalen. De belangrijkste initiatieven zijn hieronder weergegeven.

Hervorming van het ETS-systeem

Een eerste voorstel van de Europese Commissie is een hervorming van het ETS-systeem of het Europees systeem voor emissiehandel. Via dit systeem moeten grote vervuilers een emissierecht indienen voor elke ton CO2-uitstoot. Ze kunnen deze emissierechten echter onderling verhandelen. Het is op dit ETS-systeem dat ook het vaak geopperde CO2-budget is gebaseerd. Dit emissiehandelssysteem zal ook in nieuwe sectoren worden toegepast, waaronder de zeevaart. Men geeft toe dat het niet eenvoudig wordt, maar het is wel degelijk de bedoeling om de scheepvaart groener te organiseren. De sector zal in ieder geval de tijd krijgen om zich aan te passen.

De luchtvaartsector maakte al langer deel uit van het ETS-systeem. Deze sector moet echter verder verduurzamen. Tegen 2030 zal 5% van de door de luchtvaartsector gebruikte brandstoffen groen moeten zijn. Daarenboven stelt de commissie een minimumtaks op kerosine voor Europese binnenvluchten voor. Dit betekent echter nog niet dat we meteen zullen vliegen op waterstof, daar is de sector nog niet klaar voor.

Er zullen bovendien minder ETS-rechten worden geveild, waardoor de zware industrie en de elektriciteitscentrales minder zullen mogen uitstoten.

Herziening van de LULUCF-verordening

Met de herziening van de LULUCF-verordening (Land Use, Land Use Change and Forestry) wil de Europese Commissie de sectoren landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw tegen 2035 klimaatneutraal maken. Tot 2025 zullen de huidige regels blijven gelden, maar nadien volgen er nieuwe streefcijfers. Uiteindelijk zullen alle broeikasgasemissies die ontstaan door landbouw, bosbouw en landgebruik in evenwicht moeten worden gebracht. Er blijven wel een aantal flexibiliteitsmogelijkheden, bijvoorbeeld voor landen die worden getroffen door bosbranden.

Herziening van de RED III-richtlijn

De RED III-richtlijn, of de Richtlijn hernieuwbare energie, wordt ook extra ambitieus. De bedoeling is dat het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in 2030 naar 40% wordt gebracht. In 2018 was de ambitie nog 32%. Momenteel schommelt dit ergens rond de 20%, voornamelijk door Scandinavische inspanningen. Er gelden specifieke cijfers voor hernieuwbare energie in belangrijke sectoren. Vooral in de vervoerssector is er werk aan de winkel. Het gaat wel om streefcijfers en niet om bindende doelstellingen.

Richtlijn energie-efficiëntie

De Richtlijn energie-efficiëntie is een voorstel om het energieverbruik in de Europese Unie terug te dringen. Hierbij is er een belangrijke rol weggelegd voor de overheid die volgens ramingen voor zo’n 5% van het energieverbruik verantwoordelijk is. De overheid zal meer moeten investeren in het renoveren van overheidsgebouwen om ze zo energie-efficiënter te maken. Ook bijvoorbeeld sociale woningen zullen energie-efficiënter moeten worden gemaakt. Daarnaast moet de overheid inzetten op bewustwordingscampagnes en moet het consumenten aanmoedigen om te investeren in energie-efficiëntere woningen.

Verordening CO2-emissienormen auto’s en bestelwagens

De Europese Commissie wil dat er strengere CO2-normen komen voor auto’s en bestelwagens. Al in 2030 moet de gemiddelde emissie van nieuwe auto’s 55% lager liggen en vanaf 2035 zelfs 100%. Dit wil zeggen dat nieuwe auto’s die vanaf 2035 worden geregistreerd, emissievrij moeten zijn. Benzine- en dieselvoertuigen die eerder zijn geregistreerd, zijn dan nog toegestaan. Wellicht zal er pas rond 2050 een totaalverbod op benzine- en dieselauto’s komen. In de tussentijd moet Europa worden uitgerust met essentiële infrastructuur waar de nieuwe generatie auto’s kunnen opladen of tanken.

Gevolgen voor de gemiddelde Nederlander

Het klimaatrapport van het VN-klimaatpanel is alarmerend voor Nederland. In het rapport is de verwachte zeespiegelstijging namelijk naar boven bijgesteld, tot maximaal een meter aan het einde van deze eeuw. Tegelijkertijd wordt er meer neerslag en wateroverlast verwacht. De waterschappen geven nu al meer dan 1,8 miljard euro per jaar uit en dat cijfer zal alleen maar stijgen. Ook nu al wordt er aan een groot dijkversterkingsprogramma gewerkt. Dat geld wordt natuurlijk bij de belastingbetaler gehaald. Volgens de waterschappen kan Nederland zich in ieder geval goed voorbereiden op een zeespiegelstijging van een meter, maar het prijskaartje zal hoog zijn.

De voorstellen uit het FitFor55-klimaatplan treffen vooral de overheid en de industrie. Dat merkt de consument vooral financieel, in de vorm van belastingen en duurdere producten en diensten. De grootste praktische verandering is wellicht dat we sneller dan verwacht elektrisch zullen gaan rijden. De infrastructuur zal snel beter worden en gas, stookolie, benzine en diesel zullen steeds zwaarder worden belast. Tegelijkertijd zullen benzine- of dieselauto’s binnen vijftien jaar gewoon niet meer te koop zijn. Ook voor de verwarming van onze woningen heeft dit gevolgen, zo willen we wat dit betreft al langer van het gas af.

Het VN-klimaatrapport en de wateroverlast in Limburg hebben in ieder geval ook gevolgen voor het milieubeleid in Nederland. Het kabinet werkt aan extra maatregelen en bij de formatie zal het klimaat volgens zowel de VVD als D66 een belangrijk thema zijn. Ook op korte termijn.

Kritiek op het FitFor55-klimaatplan

Vanuit verschillende hoeken komt er kritiek op het FitFor55-klimaatplan van de Europese Commissie. Enerzijds zijn er critici die aangeven dat lang niet alle consumenten voldoende verdienen om de factuur te betalen. Ze kunnen geen elektrische auto kopen, hun huis energiezuiniger maken of zonnepanelen kopen. Er wordt gewaarschuwd voor publieke onvrede en protesten, zoals het Franse burgerprotest met de gele hesjes. Ook Bas Eickhout van GroenLinks vindt dat de EU niet zomaar de burgers op kosten kan jagen en vreest alvast voor gele hesjes.

Anderzijds vinden organisaties als Greenpeace dat de klimaatplannen nog niet voldoende ambitieus zijn en dat 65% minder broeikasgassen tegen 2030 echt wel de ondergrens is. Greenpeace vindt het ook gevaarlijk dat er rekening wordt gehouden met de CO2-opname door de natuur. De recente bosbranden, waarbij de opgeslagen koolstof meteen opnieuw vrijkomt, bewijzen hun punt. Voor de een gaat het met andere woorden veel te snel en voor de ander mag het allemaal nog wat sneller gaan.