Alles over kortsluiting
Plots gaat de stroom in de woning uit. De stoppen springen uit de meterkast en het is onmogelijk om de aardlekschakelaar weer om te zetten. De conclusie is al snel dat er kortsluiting in de woning is ontstaan. Dit is niet zonder gevaar, want in de praktijk kan een kortsluiting brand veroorzaken. Het is dan zaak om uit te zoeken welk apparaat de kortsluiting heeft veroorzaakt. Uit veiligheidsoverwegingen wordt de elektriciteit in de woning automatisch uitgeschakeld wanneer er sprake is van kortsluiting. Tijdelijk wordt er stroomtoevoer in de woning dan stilgelegd. In sommige gevallen zit niet de hele woning zonder stroom, maar slechts een gedeelte. Wanneer de theekoker even zonder stroom zit, is dit geen ramp. Maar wat als een diepvries, koelkast of cv-ketel zonder stroom komt te zitten?
Wat is kortsluiting?
Kortsluiting is een elektrisch verschijnsel waarbij de weerstand zo klein is dat er een heel hoge stroom door de elektriciteitskabels gaat lopen. In de praktijk kan de weerstandswaarde zo klein worden door de twee polen van een stopcontact rechtstreeks met elkaar te verbinden, zonder dat er een elektrisch toestel met een weerstandswaarde op aangesloten is. Kortsluiting kan ook ontstaan wanneer het elektrisch toestel wel nog is aangesloten, maar er toch een verbinding tussen de twee polen ontstaat. De stroom kiest namelijk altijd de makkelijkste weg en zal dan voornamelijk door de nieuwe verbinding zonder weerstand lopen.
Wanneer de weerstand heel laag wordt, neemt de elektrische stroomsterkte sterk toe. Dit komt door de zogenaamde wet van Ohm die stelt dat de stroomsterkte door de elektrische geleider recht evenredig is aan het potentiaalverschil tussen de uiteinden. Wiskundig geeft men dit weer als U = I.R, waarbij U gelijk is aan de spanning (“het potentiaalverschil”), I aan de stroomsterkte en R aan de elektrische weerstandswaarde. Anders weergegeven is I = U/R. En daar wringt het schoentje: wanneer de weerstandswaarde heel klein wordt en U constant blijft, zal I enorm grote waarden aannemen. Er gaat dan een heel hoge stroom door de geleider lopen.
Risico’s van kortsluiting
Wanneer door een kortsluiting de stroom hoog oploopt, houdt dit verschillende risico’s in. Deze risico’s vloeien rechtstreeks voort uit het joule-effect. Dit joule-effect geeft de hoeveelheid warmte weer die wordt gegenereerd wanneer er een elektrische stroom door de weerstand stroomt. Hierbij is de hoeveelheid warmte (W) gelijk aan I².R.t, waarbij t gelijk is aan de tijd in seconden. Ondanks dat de weerstandswaarde R heel klein wordt wanneer beide polen aan elkaar worden aangesloten, wordt er toch een heel grote warmte gegenereerd door het kwadraat van de heel hoge stroom. Het grootste gevaar is dat een kortsluiting brand kan veroorzaken.
Kortsluiting en brand
Het gevolg van het bovenstaande is dat de warmte zo hoog oploopt dat de draden kunnen smelten. Daarnaast kan er een vlamboog ontstaan die vergelijkbaar is met de vlamboog bij het elektrisch lassen. Hierdoor kan een kortsluiting brand veroorzaken.
Vaak denkt men bij een kapotte stekker dit probleem zelf wel te kunnen verhelpen door deze tijdelijk aan elkaar te plakken met tape. We raden af om dit te doen, omdat de elektriciteitskabels bij kortsluiting veel warmer kunnen worden. Daardoor kan de tape smelten of zelfs vlam vatten. Op die manier kan een kortsluiting brand veroorzaken. We raden daarom aan liever het apparaat te vervangen door een nieuw exemplaar, of op zijn minst de stekker te laten vervangen door iemand met verstand van zaken.
Kortsluiting en ontploffende batterijen
Ook bij batterijen kan er kortsluiting ontstaan. Dit is het geval wanneer de plus- en de minpool rechtstreeks met elkaar in contact komen, zonder dat er een weerstandswaarde tussen zit. Ook hier zal de stroom en uiteindelijk de hitte hoog oplopen. Bij een kortsluiting bij batterijen zal de batterij heel warm worden en kan deze beginnen te lekken. Daarnaast kan dit zelfs in een ontploffing resulteren. De impact is kleiner als de batterij nog een beperkte capaciteit heeft. Hoe dan ook zal de batterij na een kortsluiting niet langer werken en zijn capaciteit (bijna) volledig verloren hebben. Ontploffende batterijen zijn heel gevaarlijk door de chemische stoffen die worden gebruikt. Daarnaast is het door de hittevorming ook hier mogelijk dat de kortsluiting brand veroorzaakt.
Andere gevolgen van een kortsluiting
Dat een kortsluiting gevolgen heeft, staat buiten kijf. Naast het feit dat een kortsluiting brand kan veroorzaken, zijn er nog heel wat andere nadelige gevolgen. Zo heeft een kortsluiting gevolgen voor de stoppenkast en komt er een groep zonder stroom te zitten. Het is natuurlijk niet fijn als de vriezer een hele poos geen stroom krijgt en er voeding naar de prullenmand gaat. Daarnaast kan een kortsluiting ook apparaten beschadigen. De hitte is bijvoorbeeld voldoende groot om de koperbaantjes in een printplaat te doen verdampen. In zo’n geval is het apparaat klaar voor de schroothoop. Net omdat een kortsluiting gevolgen heeft die je liever niet ondergaat, is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te nemen. Hieronder benoemen we dan ook een aantal tips.
Kortsluiting opsporen
Omdat kortsluiting grote risico’s inhoudt en een kortsluiting brand kan veroorzaken, is de elektrische installatie van een woning altijd beveiligd. Vroeger deed men dit met een smeltveiligheid of stop. Men bouwde zo een zwakke schakel in die als eerste zou worden getroffen bij een kortsluiting. In een gecontroleerde omgeving met daarin een blusmiddel kon het draadje dan doorbranden. Eenmaal de smeltveiligheid of stop stuk was, diende men de stop te vervangen. Ook apparaten kan men op zo’n manier beveiligen. In bijvoorbeeld multimeters zit er vaak zo’n smeltzekering.
Tegenwoordig gebruikt men in woningen zogenaamde zekeringautomaten. Deze automaten gaan niet stuk wanneer er een kortsluiting optreedt, maar ze schakelen wel de stroom uit. Een zekeringautomaat werkt anders en maakt gebruik van een magnetische beveiliging, maar het doel is net hetzelfde als bij een smeltveiligheid. Hoe dan ook is een kortsluiting opsporen in beide gevallen niet moeilijk: ga naar de zekeringkast en als een zekering het heeft begeven, heb je wellicht met kortsluiting te maken. De bron van de kortsluiting opsporen is iets complexer en daar lees je hieronder meer over.
Overigens is een kortsluiting lang niet altijd onbedoeld of onwenselijk. Zo veroorzaakt een trein bijvoorbeeld een kortsluiting tussen twee rails, waardoor er een beveiligingsrelais afvalt. Omdat ze de kortsluiting opsporen en detecteren, weet men in de controletoren steeds waar de trein zich bevindt.
Kortsluiting stoppenkast verhelpen
Het is belangrijk om te weten wat men moet doen als er kortsluiting in (een deel van) de woning is ontstaan. Zeker wanneer de diepvries, koelkast of cv-ketel zonder stroom zit, kan dit erg vervelend zijn. Kortsluiting is dan ook een probleem dat zo snel mogelijk moet worden verholpen. Maar wie geen elektricien is, kan het wel eens lastig krijgen om het huis weer van energie te voorzien. Veel mensen die met kortsluiting in huis te maken krijgen, kunnen zelf de kortsluiting oplossen. Zeker wanneer de storing wordt veroorzaakt door een elektrisch apparaat is zelf de kortsluiting oplossen niet zo moeilijk. Het is zaak eerst te bepalen of de kortsluiting inderdaad door een elektrisch apparaat wordt veroorzaakt. Als dit het geval is, moet duidelijk worden welk apparaat problemen veroorzaakt. Als het probleem niet bij een apparaat ligt raden wij zelf een kortsluiting oplossen niet aan. Dan laat je beter een ervaren elektricien de kortsluiting oplossen. Op die manier weet men zeker dat de kortsluiting correct verholpen is.
De bron opsporen
In de meeste gevallen zijn elektrische apparaten in het huishouden de oorzaak van de storing. Vaak raken de draden elkaar, waardoor de stroomtoevoer verhoogd raakt. Uit voorzorg sluit de aardlekschakelaar dan de elektriciteit tijdelijk af. Maar er zijn ook andere factoren die kunnen leiden tot kortsluiting. Denk bijvoorbeeld aan weersomstandigheden zoals blikseminslag. Wanneer de bliksem in de woning inslaat, zal er meer spanning op het stroomnet ontstaat. Daardoor wordt de lading verhoogd en schakelen de aardlekschakelaars de stroom uit. Zo kan voorkomen worden dat de bliksem onherstelbare schade aan de elektrische installatie aanricht. Schakel bij kortsluiting meteen de groep van de doorgeslagen stop of automaat uit. Schakel de elektrische apparaten in deze groep vervolgens uit door alle stekkers op de groep uit het stopcontact te halen. Schakel daarna de automaat weer in en koppel de apparaten één voor één weer aan. Soms kan het voorkomen dat een apparaat niet defect is. Dan is het zaak een erkend installateur in te schakelen. Noteer bovendien per groep welke apparaten zijn aangesloten op de groep.
Apparaat laten herstellen of verwijderen
Als de kortsluiting is opgespoord, heeft men meestal binnen de kortste keren weer beschikking over elektriciteit in de woning. Wanneer dit probleem is veroorzaakt door een elektrisch apparaat, raden we aan deze niet meer te gebruiken en het apparaat weg te gooien. Meestal zit er een elektronisch defect in het apparaat, waardoor er kortsluiting ontstaat. Wie het apparaat nog niet weg wil gooien, kan het laten repareren door een ervaren reparateur. In de praktijk is bij een kortsluiting een apparaat repareren niet altijd mogelijk of economisch niet interessant. Is de wettelijke garantie of de fabrieksgarantie nog niet verstreken? Dan zal de verkoper of de fabrikant mogelijk het apparaat herstellen of een nieuw apparaat geven. Dit laatste is voor hen vaak voordeliger. Wie toch apparatuur gebruikt die eigenlijk defect is, zal merken dat het stroomnet regelmatig uitvalt. Dit levert een risico op gevaarlijke situaties op.
Een expert inschakelen
In het merendeel van de gevallen wordt kortsluiting veroorzaakt door een elektrisch apparaat, maar dit zal niet altijd het geval zijn. Zo kan kortsluiting ook ontstaan door een storing in de elektrische installatie zelf, bijvoorbeeld door een fout bij het leggen van de leidingen of door het raken van leidingen bij het boren. In dit geval is het aan te raden om een elektricien in te schakelen die het probleem zal opsporen en verhelpen.
Kortsluiting voorkomen: handige tips
Een kortsluiting voorkomen is beter dan een kortsluiting opsporen en verhelpen. Daarom hebben we een aantal tips op een rij gezet om kortsluiting in de toekomst te voorkomen.
Controleer of de elektrische kabels goed geïsoleerd zijn. Daarmee kan het risico op kortsluiting verkleind worden. Gebruik geen apparaten waarvan de kabels blootliggen of beschadigd zijn.
Pak de stekker vast wanneer men deze uit het stopcontact haalt. Pak nooit de kabel zelf vast!
Gebruik enkel apparatuur die voorzien is van een CE-markering, een KEMA-keur of de Duitse VDE-keur.
Lees altijd de gebruiksaanwijzing door alvorens aan de slag te gaan met een elektrisch apparaat. Houd de gebruiksaanwijzingen ook altijd bij.
Vermijd het leggen van snoeren onder deuren of vloerbedekking. Daardoor kan deze sneller slijten en kortsluiting veroorzaken. In het slechtste geval kunnen deze kabels zelfs oververhit raken en een woningbrand veroorzaken.
Kabels zijn niet bedoeld om iets aan op te hangen.
Gebruik nooit spijkers of nietjes om een kabel te bevestigen.
Gebruik nooit meer dan één verlengsnoer tussen het apparaat en stopcontact. Het stapelen van stopcontacten vergroot de kans op verklemming tussen kabels. Daardoor kan er brand ontstaan. Wanneer men te veel apparaten aansluit, kan het snoer oververhit raken.
Rol een verlengsnoer, bijvoorbeeld op een haspel, altijd helemaal uit.
Let bij vochtige omgevingen goed op waar men de kabels uitrolt, want elektrische bedrading mag niet nat worden. Wanneer de bedrading verroest, is de kans op kortsluiting zeer groot.
Als batterijen los in een doosje worden bewaard, is er altijd een risico op kortsluiting. Zeker bij knoopcellen, waarbij de polen dicht bijeen liggen, is dit het geval. Hier is het aan te raden om ze op een strip tape te kleven.
Zorg voor een goed onderhoud van apparaten zoals koelkasten, vriezers en drogers.
Vervang extreem oude apparaten, zeker als ze bewegende delen hebben. De bekabeling wordt nu eenmaal brozer en dan neemt het risico op kortsluiting toe.