Alles over de voor- en nadelen van groendaken

Groene daken, ook wel eens vegetatiedaken genoemd, zijn hellende daken met dakbegroeiing. Vaak wordt daarbij gekozen voor extensieve begroeiing, zoals gras, mos, kruiden en vetkruid. In sommige gevallen behoort ook intensieve begroeiing, zoals struiken en bomen, tot de mogelijkheid. Uiteraard moet de constructie dit ook mogelijk maken.

Algemene informatie over groendaken

In Nederland is een groendak zeker nog niet de regel, maar in bijvoorbeeld de Faeröer zijn ze de normaalste zaak van de wereld. Toch is er ook in Nederland een stijging merkbaar: op drie jaar tijd is het aantal groendaken namelijk met 10% gestegen. Vooral het onderwijs (1,54% van alle gebouwen) en de gezondheidszorg (1,07% van alle gebouwen) zijn verantwoordelijk voor deze stijging.

Extensief groendak

Een extensief groendak is een groendak met een groendakopbouw met een dikte van maximaal 15 cm en een begroeiingshoogte van maximaal 50 cm. Deze begroeiing kan zich min of meer zelf in stand houden. In de praktijk gaat het vaak om een combinatie van mos, gras en kruiden. Verder wordt er ook nog een onderscheid gemaakt tussen:

• Sedumdaken: vetplant in combinatie met mos
• Groendaktegels: verschillende sedumsoorten in kant-en-klare tegels voor platte daken
• Kruidendak: kruiden in combinatie met gras en sedum
• Grasdak: het dak bevat enkel gras en heeft een voedingslaag van minstens 12 cm nodig

Intensieve groendaken

Wanneer de groendakopbouw dikker is dan 15 cm en/of de begroeiingshoogte hoger is dan 50 cm, spreken we van een intensief groendak. Hierop kunnen ook bomen en struiken te zien zijn. Zij hebben vaak intensief onderhoud nodig en houden zichzelf niet in stand. Hiertoe worden ook de gazondaken gerekend. Dit zijn grasdaken met een betredingsfunctie, waardoor bewoners zich er ook kunnen ontspannen. Omwille van deze betredingsfunctie is een speciale constructie met een dikkere groendakopbouw nodig.

Aanleg van groendaken

De aanleg van een hedendaags groendak is in feite een routineklus geworden. Hierbij wordt eerst een wortelbestendige en waterdichte dakbedekking aangelegd, met daarop dan een beschermlaag om eventuele mechanische beschadigingen te voorkomen. Wat volgt is een drainagelaag die het grondwater moet afvoeren. Hiervoor wordt vaak kunststof gebruikt, maar ook mineralen behoren tot de mogelijkheden. Daarop bevindt zich dan weer een filterlaag. Deze filterlaag voorkomt dat fijne deeltjes uit de substraatlaag wegvloeien. Wat volgt is deze substraatlaag, de laag waarin wortelgroei mogelijk is, en ten slotte de feitelijke vegetatie.

Voor platte daken, maar ook voor daken die beperkt hellen (max. 15°), is een eenvoudigere aanleg mogelijk. Hierbij wordt eerst een wortelwerende laag aangelegd en vervolgens nog een beschermlaag. Hierop plaatst men vervolgens kant-en-klare groendaktegels die al voor 95% of meer zijn begroeid. Deze tegels zijn veelal gemaakt op basis van gerecycled kunststof. Deze tegels zijn in elkaar te klikken en dit maakt de opbouw extra eenvoudig.

Over het algemeen kunnen groendaken op zowel platte als hellende daken worden aanlegd. Toch is een plat dak dat niet in de schaduw ligt de beste optie. Bij hellende daken zal het dak namelijk sneller uitdrogen. Als het hellend dak een hoek heeft van meer dan 35° zijn er ook nog eens speciale verankeringen nodig.

Hoe dan ook moet je op een expert rekenen om na te gaan of het dak wel geschikt is voor de aanleg van een groendak. Het onderliggende isolatiemateriaal moet bijvoorbeeld bestand zijn tegen samendrukking, wat niet het geval is als er zacht materiaal als steenwol is gebruikt. Daarnaast moet de dakconstructie ook zelf het gewicht kunnen dragen.

Geschiedenis van groendaken

Groene daken zijn zeker niet nieuw, maar dat kan iedereen die al eens gehoord heeft van de hangende tuinen van Babylon wellicht bevestigen. Ook in onze eigen contreien zijn er best wel wat voorbeelden. Neem bijvoorbeeld de spitkeet of plaggenhut die in de armste gebieden van Nederland voortkwam, zoals in de Friese Wouden of Overijssel. Deze hutten hadden een dak van plaggen die uit het veld werden gehaald. Sinds de woningwet in 1901 is het verboden om in zo’n hutten te wonen.

De groendaken die vandaag in het Nederlands straatbeeld verschijnen, zijn dan ook moderne versies. Er zou intussen zo’n 10 miljoen m² aan Nederlands dak met begroeiing zijn bedekt. Uiteraard gaat het dan om moderne constructies met begroeiing met relatief licht gewicht. Hierbij is onder meer de NEN-normcommissie Begroeide Daken relevant.

Voordelen van groendaken

De voordelen van groendaken uiten zich op verschillende manieren. Zo zijn er bijvoorbeeld financiële en energetische voordelen, maar uiten de voordelen zich ook op het niveau van de biodiversiteit of zelfs op maatschappelijk niveau. Hieronder zijn de belangrijkste voordelen terug te vinden.

Energetische voordelen van groendaken

Groendaken hebben een isolerend effect. Tijdens warme zomerdagen zal er namelijk meer zonstraling reflecteren, kan hogere begroeiing voor schaduw zorgen en zorgt ook de verdamping voor een verkoelend effect. Op een warme zomerdag kan het binnen zo tot 4°C kouder zijn dan normaal, waardoor een airco overbodig wordt of minder energie zal verbruiken. De totale energiebesparing op de airco varieert bij woningen van 2,7% (bouwjaar vanaf 2015) bij moderne woningen tot 22% bij oude en slecht geïsoleerde woningen (bouwjaar voor 1987).

Ook tijdens de wintermaanden kan een groendak het energieverbruik beperken omdat het in feite een extra isolatielaag vormt, hoewel dit effect beperkter is. Voor woningen met een isolatiewaarde vanaf 3,5 m²K/W is de besparing vrijwel nihil, maar bij slechtere isolatiewaarden kan de besparing zelfs tot 12% oplopen (bouwjaar voor 1987 en verwarming op basis van gas).

Tevens zorgt een groendak ervoor dat zonnepanelen tot 6% meer energie leveren. Dit komt omdat zonnepanelen optimaal functioneren bij een temperatuur van 25°C. Bij een klassiek bitumendak kan de temperatuur omwille van de zwarte kleur wel oplopen tot 80°C, terwijl de verdamping bij een groendak de temperatuur tot maximaal 35°C beperkt. Een extra voordeel is bovendien dat zonnepanelen voor schaduw zorgen, waardoor er meer diversiteit op het dak optreedt. Dit trekt dan weer bijen aan, wat ecologische voordelen oplevert.

Maatschappelijke voordelen van groendaken

Bij een klassiek dak wordt het regenwater opgevangen en afgeleid naar het rioleringsstelsel. Bij een groendak zal 45 tot 70% van dit water echter opnieuw verdampen. Als alle daken in een wijk groen zijn, neemt het benodigde riooloverstortvolume met 50% af. Waterzuiveringsinstallaties zouden jaarlijks dan weer €0,125 besparen per m³ water dat op een groendak valt (bij een verdamping van 50%).

Biodiversiteitsvoordelen van groendaken

De mens neemt steeds meer ruimte in beslag, waardoor vlinders, bijen en insecten het moeilijker krijgen. Onze daken gebruiken wij in principe niet en die ruimte zouden we aan de natuur terug kunnen geven. Onder andere vlinders, bijen, insecten, vogels en vleermuizen zijn hierbij gebaat. Bij extensieve groendaken kan er ten slotte 2 kilo groenten en fruit per m² worden geteeld. Dit levert voor de bewoners voordelen op, maar heeft ook ecologische voordelen omdat er minder fruit en groenten naar winkels hoeft te worden getransporteerd.

Gezondheids- en welzijnsvoordelen van groendaken

Een groendak zorgt ervoor dat geluid wordt weerkaatst. Met een doorsnee sedumdak zal er binnen 10 dB minder geluid worden ervaren. Bij intensieve groendaken kan dit verschil tot 46 dB oplopen. Hierdoor hebben groendaken zeker een plaats in een grootstedelijke omgeving. Daarnaast zou de toevoeging van groendaken in een grijze stedelijke omgeving ook psychologische voordelen hebben. Patiënten gebruiken in dergelijke omgevingen tot 30% minder pijnstillers, mensen verblijven er gemiddeld één dag minder in een ziekenhuis en zouden geconcentreerder zijn. Toch zijn de voordelen niet alleen op psychologisch niveau merkbaar. Beplanting filtert namelijk fijnstof. Ze kunnen zo tot 200 gram fijnstof per m² opvangen.

Technische en financiële voordelen van groendaken

De waarde van een pand stijgt gemiddeld met 4 tot 8% wanneer er groen aan de woning wordt toegevoegd. Tevens gaat een groendak tot twee keer langer mee dan een zwart dak op basis van bitumen. Dit heeft onder meer te maken met het beschermende effect ten opzichte van de daklaag. Ten slotte resulteert een groendak in 26% minder kosten voor onderhoud en aanleg.

Nadelen van groendaken

Er zijn een beperkt aantal nadelen aan groendaken verbonden. Zo trekken groendaken de aandacht van vogels. Wanneer veel daken in een wijk groen zijn, wordt dit voldoende verspreid om overlast te beperken. Wanneer er in een wijk weinig groen aanwezig is, kunnen vogels tot het ene groendak worden aangetrokken en er voor poepoverlast zorgen. Daarnaast zijn lekkages bij groendaken minder eenvoudig op te sporen en komt er iets meer onderhoud bij kijken, hetgeen vooral een tijdsinvestering vraagt. Dit onderhoud heeft vooral betrekking op intensieve groendaken, hoewel extensieve groendaken niet vrij zijn van onderhoud.

Ten slotte vergt het ombouwen van een klassiek dak naar een groendak natuurlijk ook een financiële investering. Daarom wordt vaak aangeraden om een groendak bij een nieuwbouw te realiseren. In zo’n geval wordt er al meteen rekening gehouden met het gewicht van de dakconstructie en blijven de kosten veel beperkter.

Prijs en subsidie van een groendak in Nederland

De prijs van een groendak valt maar moeilijk te voorspellen omdat het van zoveel factoren afhankelijk is. Zeker als er structurele werken moeten worden uitgevoerd, loopt de prijs al snel op. Omdat er ook gespecialiseerde kennis nodig is om te bepalen of het dak hier überhaupt voor geschikt is, is het aangeraden om een expert in te schakelen die meteen ook een offerte zal opstellen. Ga wel altijd na of de gemeente een subsidie toekent.

Prijs van een groendak

Het is heel moeilijk om voorspellingen te doen over de prijs van een groendak. Veel is namelijk afhankelijk van de laagdikte, eventuele extra werken (bv. aanpassen dakranden), eventuele noodzakelijke controles (bv. berekening draagkracht) en dergelijke meer. Over het algemeen geldt dat een extensief groendak gemiddeld 40 tot 100 euro per vierkante meter kost en een intensief groendak 85 tot 200 euro per m². Deze marges zijn echter heel ruim en bovendien wordt er nog geen rekening gehouden met eventuele andere werkzaamheden, zoals de plaatsing van dakisolatie. De enige manier om echt inzicht te krijgen in de kostprijs van een groendak is door verschillende offertes aan te vragen.

Subsidie en voordelen voor groendaken

In sommige gemeenten is het wel mogelijk om een subsidie te ontvangen bij de plaatsing van een groendak. Of er al dan niet een subsidie voor een groendak wordt toegekend, verschilt per gemeente. Elke gemeente kan er ook andere voorwaarden aan verbinden. Hieronder een overzicht van gemeenten die zo’n subsidie voor een groendak aanbieden (situatie op 19/03/2021). Informeer bij de gemeente voor actuele voorwaarden of gebruik de Groenesubsidiewijzer van Milieu Centraal. Soms is er ook een beperkt budget beschikbaar en geldt dat wie het eerst komt, het eerst maalt.